Relaties raken iets in ons dat geen gesprek, boek of training ooit kan raken: ons zenuwstelsel.
Hoe we ons verbinden — of juist terugtrekken — wordt minder bepaald door wat we weten, en veel meer door wat ons lichaam ooit heeft geleerd over veiligheid, nabijheid en risico.
Gabor Maté benoemt hierin een belangrijke waarheid: we vinden onze partners vaak precies op de plek waar onze pijn ligt.
Onze traumadelen herkennen iets in de ander dat vertrouwd voelt, zelfs als het ons oude wondverhaal is. En zolang beide partners vooral vanuit die delen leven, ontstaat er een soort balans: een pijnlijk evenwicht dat tóch vertrouwd voelt. Totdat één van de twee begint te helen. Dán komt de relatie op een kruispunt.
Dit artikel legt die dynamiek uit — in taal die raakt en tegelijk helder blijft.
Wat is een traumadeel eigenlijk?
Een traumadeel is geen “beschadigd stuk”, maar een overlevingsdeel dat ooit is ontstaan om jou te beschermen.
Het denkt in:
- overleven in plaats van verbinden
- beschermen in plaats van openen
- reageren in plaats van afstemmen
In polyvagale taal: het is een deel dat in sympathische activatie (vluchten, vechten, pleasen) of dorsale terugtrekking (afsluiten, bevriezen) is gevormd. Dit deel neemt het stuur over wanneer ons systeem iets herkent dat lijkt op vroeger.
Hoe vinden traumadelen elkaar in relaties? (Gabor Maté)
Volgens Maté kiezen we partners niet op toeval of puur op aantrekkingskracht, maar op resonantie van onverwerkt materiaal. Niet bewust — het is het lichaam dat zegt: “Dit voelt bekend. Dit voelt als thuis.”
We herkennen:
- de manier waarop iemand spreekt
- hoe iemand afstand of nabijheid regelt
- hoe iemand spanning draagt
- hoe iemand hecht of terugtrekt
- hoe iemand behoeften toont of verstopt
En ons lichaam herkent het als: “Dit ken ik. Hier weet ik hoe ik moet overleven.”
Zo ontstaan relatiepatronen zoals:
Verlatingswond ↔ overweldigingswond
De een zoekt nabijheid om zich veilig te voelen. | De ander zoekt afstand om zich veilig te voelen.
Ze bevestigen elkaars deel — en de dans wordt voorspelbaar.
Pleaser ↔ controleur
De een dempt zichzelf om harmonie te bewaren. | De ander neemt meer sturing omdat het veilig voelt.
Beiden blijven in hun oude beschermingsstrategie.
Redder ↔ geredde
De een voelt betekenis door te geven. | De ander voelt bestaansrecht door nodig te zijn.
Beiden ontwijken hun eigen pijn.
Het voelt als chemie, maar vaak is het eigenlijk: chemie tussen twee wonden.
Waarom werkt deze dynamiek — voor een tijd?
Omdat traumadelen perfect op elkaar aansluiten. De ene partner vult de wond van de ander aan, en samen houden ze de oude patronen in stand. Psychologisch voelt dit als stabiliteit. Polyvagaal gezien is het een stabiel, gedysreguleerd systeem. Het is geen slechte relatie — maar het is een relatie die gebouwd is op overleving in plaats van op verbinding.
En dan… begint één van de twee te groeien
Dit is het cruciale moment dat Maté beschrijft: Wanneer één partner heling ervaart — door therapie, coaching, polyvagale regulatie of innerlijk werk — begint het systeem anders te reageren. Die persoon:
- gaat zichzelf beter voelen
- zet gezondere grenzen
- communiceert duidelijker
- zoekt minder vanuit angst
- wil niet meer pleasen of controleren
- komt meer in ventraal aanwezig zijn
En hierdoor verandert de hele relationele dans.
Wat gebeurt er bij de partner die nog in het traumadeel zit?
Voor die partner voelt de groei van de ander vaak onveilig of bedreigend, omdat:
- het oude patroon niet meer werkt
- hun eigen deel geactiveerd raakt
- ze verlies van controle of nabijheid voelen
- de vertrouwdheid wegvalt
- ze zich “achtergelaten” kunnen voelen
Niet omdat de ander iets verkeerd doet, maar omdat hun zenuwstelsel voelt dat de dans verandert. Dit is helaas regelmatig het moment waarop relaties of breken, of een dieptepunt ervaren.
Wat bepaalt of een relatie meegroeit?
Niet perfectie.
Niet kennis.
Niet eindeloze gesprekken.
Maar:
De bereidheid van beide partners om hun delen te herkennen “Dit ben ik niet helemaal — dit is mijn oude patroon.”
Regulatie vóór communicatie Je kunt geen verbinding creëren in een gedysreguleerde staat.
Co-regulatie als fundament Zachtheid, vertraging, stem, ademhaling, mildheid.
Grenzen als richtingwijzers Geen muren, maar volwassen begrenzing.
De moed om het oude verhaal los te laten Relaties veranderen wanneer mensen veranderen.
De essentie
We vinden elkaar vaak in ons traumadeel. We herkennen elkaars pijn, vullen elkaars wonden aan en creëren een balans die vertrouwd voelt — zelfs als het niet gezond is. Maar we blijven bij elkaar in ons Gezonde Zelf.
Dat vraagt om:
- bewustzijn
- regulatie
- mildheid
- eigenaarschap
- moed
- en bereidheid om samen een nieuwe dans te leren
Want uiteindelijk is dit de kern van een volwassen relatie: We verbinden niet door hetzelfde verhaal te hebben, maar door samen een nieuwe waarheid te durven leven.
